سیاره فراخورشیدی WASP-69 b دمی دنبالهدارمانند به طول ۴۴ زمین دارد
دنیایی بیگانه در نزدیکی منظومه شمسی، دارای دمی غولپیکر در پشت خود است که وقتی از نزدیک به دور ستارهی والد خود میچرخد، به اندازهی ۴۰ زمین کشیده میشود. این ساختار غولپیکر که از گاز در حال نشت از جو سیاره تشکیل شده است، مانند یک بادنمای کیسهای غولپیکر توسط بادهای ستارهای دمیده میشود.
سیارهی یادشده که WASP 69b نام دارد، از نوع غول گازی و تقریبا هماندازه با سیاره مشتری است؛ اما تقریبا یکسوم مشتری جرم دارد و در مدار ستارهای از نوع رشتهی اصلی میچرخد که در فاصلهی ۱۶۰ سال نوری از زمین قرار گرفته است. این سیاره در فاصله بسیار نزدیکی از ستارهاش قرار دارد و مدارش را در ۳٫۹ روز زمینی کامل میکند.
پژوهشگرها از زمان کشف سیاره واسپ ۶۹بی در سال ۲۰۱۴، شاهد اتلاف ۲۰۰ هزار تن گاز این سیاره در ثانیه بودند که بخش زیادی از آن را هلیوم و مقداری را هیدروژن تشکیل میدهد. این سیاره فراخورشیدی در طول عمر خود که حدود ۷ میلیارد سال از آن گذشته، احتمالا هفت جرم زمینی را از دست داده است.
هرچند دانشمندان در گذشته گمان میکردند که سیاره واسپ ۶۹بی دارای دمی دنبالهدار مانند است که از گازهای نشتشده در فضا تشکیل شده، این ادعا هرگز اثبات نشد. بااینحال پژوهشگران در مقالهای که ۹ ژانویه ۲۰۲۴ در مجله نجوم و اخترفیزیک منتشر شد، این دنیای فراخورشیدی و محیط اطرافش را با استفاده از دادههای تلسکوپهای کک در مونوکی هاوایی تجزیهوتحلیل کردند. آنها متوجه شدند واسپ ۶۹بی دارای دنبالهای به طول تقریبی ۵۶۰ هزار کیلومتر یا تقریبا ۴۴ برابر قطر زمین است.
داکوتا تایلر، نویسنده مسئول پژوهش و دانشجوی دکترای اخترفیزیک در دانشگاه UCLA در بیانیهای در آن زمان گفت:
مشاهدات قبلی نشان میداد که سیارهی WASP 69b دارای دمی متوسط یا بهکلی فاقد دم است. بااینحال اکنون توانستهایم بهطور قطعی نشان دهیم که این دم هلیومی حداقل تا هفت برابر شعاع خود این سیاره فراخورشیدی کشیده شده است.
دم واسپ ۶۹بی هنگامی شکل میگیرد که باد ستارهای، گازهای درحال نشت را از این سیاره فراخورشیدی دور میکنند و بهاینترتیب باعث ایجاد دنباله میشوند. باد ستارهای مشابه باد خورشیدی به جریانی از ذرات باردار گفته میشود که بهصورت پیوسته از یک ستاره منتشر میشوند. اگر باد ستارهای ناپدید شود، دم سیاره هم از بین میرود. تایلر در بیانیهای گفت:
اگر باد ستارهای کاهش پیدا کند، میتوانید تصور کنید که این سیاره همچنان بخشی از جو خود را از دست میدهد اما این نشتی صرفا به شکل دم در نمیآید. در نبود بادهای ستارهای، گاز خروجی از تمام سمتهای سیاره، شکلی کروی و متقارن به خود میگیرد اما اگر باد ستارهای را افزایش دهید، اتمسفر به شکل دم درمیآید.
نمایندگان ناسا در بیانیهای نوشتند کشف یادشده میتواند نکات زیادی را دربارهی چگونگی شکلگیری و تکامل غولهای گازی به ما بیاموزد و همچنین فرصتی کمیاب برای دانشمندان است تا از طریق دم، بادهای ستارهای ستارههای دوردست را اندازهگیری کنند. به نقل از اریک پتیگورا، استاد فیزیک و نجوم UCLA:
این دمهای دنبالهدارمانند ارزش زیادی دارند؛ زیرا زمانی که جو درحال نشت سیاره به باد ستارهای برخورد میکند شکل میگیرند و همین فرآیند باعث میشود گاز به عقب برگردد. مشاهده چنین دم گستردهای به ما امکان میدهد این برهمکنشها را با جزئیات زیادی مطالعه کنیم.