گرمایش جهانی از آستانه ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد گذر کرد؛ امیدها برای نجات زمین نقش بر آب شد؟

امیدها برای محدودسازی گرمایش جهانی زیر ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پیش از انقلاب صنعتی، تقریباً به‌طور کامل از بین‌رفته‌ است؛ چرا که داده‌های جدید تأیید می‌کنند ۲۰۲۴ اولین سالی بود که میانگین دما از این آستانه‌ی حساس عبور کرد.

سازمان جهانی هواشناسی (WMO) ۱۰ ژانویه اعلام کرد که سال گذشته‌ی میلادی گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ بشر بوده است. این سازمان همچنین تأیید کرد که میانگین دمای جهانی در سال ۲۰۲۴ برای اولین‌بار با گذر از محدوده‌ی ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پایه‌ی دوران پیش‌صنعتی‌، به‌طور موقت از آستانه‌ی تعیین‌شده در توافق‌نامه پاریس فراتر رفت.

به‌گزارش نیوساینتیست، ارزیابی WMO با استفاده از میانگین دمای جهانی از ۶ مجموعه داده انجام می‌شود. بازه‌ی زمانی سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ به عنوان خط مبنای پیش‌ از صنعتی‌شدن استفاده شده است. مجموعه داده‌های دما که توسط سازمان‌ها و مؤسسات مختلف جمع‌آوری شده‌اند، عمدتاً به‌دلیل اختلاف در روش‌های اندازه‌گیری و تحلیل دمای اقیانوس‌ها در طول دهه‌ها، کمی با یکدیگر تفاوت دارند. برخی از این مجموعه‌ها کمی پایین‌تر از حد ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد هستند، اما برخی دیگر بسیار بالاتر هستند.

گروه پژوهشی آب‌وهوایی برکلی ارث (Berkeley Earth) در کالیفرنیا افزایش ۱٫۶۲ درجه سانتی‌گراد را ثبت کرده است. این دومین بار در مجموعه داده‌های آن‌هاست که افزایش میانگین دمای جهانی از حد ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند (اولین بار در سال ۲۰۲۳ بود). داده‌های دمایی ناسا افزایش کمی کمتر، یعنی ۱٫۴۷ درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهند و اداره‌ی ملی اقیانوس و جو ایالات متحده (NOAA) افزایش ۱٫۴۶ درجه سانتی‌گراد را گزارش کرده است. WMO میانگین افزایش ۱٫۵۵ درجه سانتی‌گراد را در ۶ مجموعه داده، با حاشیه خطا‌ی ۰٫۱۳ درجه سانتی‌گراد اعلام کرده است.

دانشمندان توافق دارند که افزایش دما بیشتر به دلیل تداوم تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسان و الگوی آب و هوایی ال نینو است که معمولاً باعث افزایش دمای جهانی می‌شود. اما مقیاس و تداوم گرما بسیاری از کارشناسان را شوکه کرده است؛ چرا که انتظار می‌رفت سطوح دما پس از پایان ال‌نینو در ماه می ۲۰۲۴ کاهش یابد. بااین‌حال، دما در تمام طول سال در سطوح بی‌سابقه باقی ماند.

اقیانوس‌های جهان بیشترین آسیب را دیده‌اند و دمای سطح دریا در بیشتر سال ۲۰۲۴ در سطوح بی‌سابقه باقی‌ماند و اکوسیستم‌های دریایی را ویران کرد. این سال همچنین با پدیده‌های غیرمعمول آب‌وهوایی فراوان در خشکی همراه بود؛ از جمله امواج گرمای شدید، کاهش شدید یخ‌های قطبی، سیل‌های مرگبار و آتش‌سوزی‌های خارج از کنترل.

به طور فنی، هدف توافق پاریس برای محدود‌کردن گرمایش به کمتر از ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد براساس میانگین ۲۰ ساله محاسبه می‌شود، بنابراین یک سال که دما از این حد فراتر برود، به تنهایی نقض رسمی این هدف محسوب نمی‌شود. اما با توجه به سرعت افزایش دما در سال‌های اخیر، بسیاری از دانشمندان معتقدند که هدف بلندمدت توافق پاریس اکنون دیگر دست‌یافتنی نیست.

رکوردهای جدید ثبت‌شده در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ نشان می‌دهند که هدف توافق‌نامه پاریس برای حفظ گرمایش زیر ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد عملاً دیگر دور از دسترس است و میانگین دمای بلندمدت احتمالاً طی ۵ تا ۱۰ سال آینده از این حد عبور خواهد کرد. برخی متخصصان معتقدند باید برای آینده‌ با روش‌های کنترلی متنوع‌تر آماده شد و بر لزوم تلاش بیشتر برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تأکید می‌کنند و معتقدند که هنوز نباید تسلیم شد.

اگرچه نشانه‌هایی از کاهش دمای سطح دریاها و شروع یک مرحله‌ی لا نینا مشاهده شده است که ممکن است در سال ۲۰۲۵ باعث کاهش دما شود، احتمال تغییرات جدید و افزایش سطح دمای جهانی همچنان وجود دارد. این رویدادها نشان می‌دهند که ۲۰۲۴ ممکن است آغازگر دوره‌ای جدید با دماهایی فراتر از آستانه ۱٫۵ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد.

تحولات شدید آب‌و‌هوایی زنگ خطری برای همه‌ی ماست تا تلاش‌های خود را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از وخامت بیشتر اوضاع اقلیمی افزایش دهیم. هنوز فرصتی برای تغییر مسیر وجود دارد؛ اما زمان در حال از‌دست‌رفتن است.